Lễ giỗ Tổ họ Đồng Làng Châu, Cao Xá, Tân Yên, Bắc Giang

Không biết từ khi nào, họ Đồng đã tới làng Châu định cư, có một khu nghĩa trang trên một quả đồi, nơi đó có 3 mộ tổ và có trên 100 ngôi mộ, không biết từ thời nào, các cụ đã xây Nghè (một kiểu Từ Đường) để thờ phụng tổ tiên, và vùng đất đó đã thành tên là “Bãi Đồng Nghè”.

Lịch sử đã ghi nhận trong cuộc khởi nghĩa Đại Trận (1870-1875) của Đồng Văn Trung (làng Châu, Ngô Xá) làm Trung quân Chánh đề đốc, trong cuộc chống thổ phỉ Tầu 20 năm (1862-1882) cụ Chánh Văn (có ý kiến là họ Đồng, có ý kiến là họ Nguyễn) cùng cụ Quản Hương (Đồng Văn Hương) đã tổ chức dân binh lập làng chiến đấu, đánh nhiều trận với giặc Tầu để bảo vệ xóm làng, trong cuộc khởi nghĩa Yên Thế nhiều cụ đã tham gia nghĩa quân như cụ Đồng Văn Bốc (được xã Dương Sơn tôn là Tiên Chỉ) cụ Đồng Văn Đích, Đồng Văn Tín, Đồng Văn Sênh, Đồng Văn Chinh… Cũng cần nói thêm: Họ Đồng ở làng Châu, là một làng có truyền thống thượng võ, ở đây đã có cuộc khởi nghĩa Quận Tường (1862-1874) là một trong những làng kiên cường chống thổ phỉ Tàu (1862-1882), một làng căn cứ của cuộc khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913). Chính vì vậy, làng Châu đã nhiều lần bị triệt hạ (đa số là người họ Đồng) phải chạy sang làng khác, huyện khác cư trú. Họ Đồng trước đây có nhà thờ họ bằng đá, cùng với nghè họ Đồng ở Đồng Nghè như trên đã nói nhưng do những biến động của lịch sử, nên đều đã bị phá hủy. Trong hoạt động xã hội: trước cách mạng Tám, 4 cụ đã làm lý trưởng là các cụ Phúc Vinh, cụ Phúc Di, cụ Phúc Thịnh (Đồng Văn Hanh) và cụ Đồng Văn Chinh, cụ Đồng Văn Giang là Tổng Đoàn, cụ Đồng Văn Đựng làm Phó lý, cụ Đồng Văn Cốc làm thư ký hộ lại, cụ Đồng Văn Lãng làm thầy đồ dạy chữ Hán…